De bange held en de tuinman

Toespraak VSK, 25 september 2010

Het is mij een grote eer dat ik gevraagd ben ambassadeur van de VSK te worden. Ik aanvaard dit ambassadeurschap dan ook dankbaar en met heel veel plezier. Als psychiater en psychotherapeut heb ik vele jaren mensen behandeld die leden aan de gevolgen van (seksuele) kindermishandeling. In toenemende mate ben ik ook overgegaan om het verschrikkelijke fenomeen 'seksueel misbruik' onder de publieke aandacht te brengen, om meer begrip te kweken voor het lijden dat hier het gevolg van is. Dit alles heeft met zich meegebracht dat ik mij zeer verbonden ben gaan voelen met de slachtoffers. Daarom is het ook zo bijzonder dat ik nu jullie stem mag vertegenwoordigen! Ik voel me zeer vereerd dat jullie mij dit vertrouwen schenken. Een groter compliment kan ik niet krijgen.

Als psychotherapeut heb ik het uiterst moeilijke begrip 'vertrouwen' altijd eerst moeten verdienen bij mijn clië‘nt. En terecht. Als een kind slachtoffer wordt van seksueel misbruik, misbruik aangedaan door volwassenen die je als kind eigenlijk volledig had moeten kunnen vertrouwen, wordt het vertrouwen in volwassenen in het algemŽŽeen geschonden. Het duurt dus wel eventjes voordat het vertrouwen in mij als therapeut voldoende is om het meest kwetsbare van jezelf te laten zien. Als dat moment schoorvoetend dichterbij is gekomen, is dat een zeer kostbaar moment. Alsof er heel voorzichtig een stevig hek voor mij wordt geopend, dat toegang geeft tot een normaal gesproken zeer geheime tuin. Een unieke tuin met prachtige bloemen in vele kleuren, maar overwoekerd met stekelige struiken en met paden die zo gemeen overgroeid zijn met scherpe grassen, dat ze nauwelijks toegankelijk zijn. Symbolisch heb ik vaak op mijn tenen door die tuin gelopen. Want na toestemming te hebben gekregen deze te mogen betreden, begint immers pas het echte werk. Er moet namelijk flink gesnoeid worden om de bloemen ruimte te geven en zichtbaar te maken. Maar dit moet uiterst voorzichtig gebeuren en met kennis van zaken, want het verwerken van trauma's is zeer pijnlijk. Tegelijkertijd moet er zorgvuldig gezaaid worden ten behoeve van de corrigerende ervaringen, want je kunt niet zomaar iets weghalen zonder dat er iets voor in de plaats komt. Tijdens dit proces heb ik vaak net zoveel geleerd van mijn dierbare cliënten als zij van mij. Want hoe ik ook mijn best doe als tuinman, het meeste werk wordt natuurlijk door de eigenaar van de tuin verzet. De tuinman kan dus alleen zijn werk goed verrichten, als BONDGENOOT van de eigenaar van de tuin.

Ik heb zoveel kracht, doorzettingsvermogen, ingenieuze overlevingsstrategie‘n en moed bij mijn cli‘ënten gezien, dat het voor iemand als ik, die het geluk heeft gehad veilig opgegroeid te zijn, soms bijna niet te bevatten was. Ik heb hier veel van geleerd. Wat ik bij de ene cli‘nt leerde, kon ik weer aan de volgende doorgeven. Op deze wijze werden mijn cliënten – zonder dat ze elkaar kenden – via een onzichtbare ketting met elkaar verbonden. Daarom vind ik het symbool van het zilveren kettinkje met een afbeelding van het beeld ‘Het geschonden kind in mij’, dat lotgenoten symbolisch met elkaar verbindt, zo toepasselijk en mooi.

Behalve vereerd voel ik ook een zekere nederigheid bij het aanvaarden van dit ambassadeurschap. Ik ben immers chronisch ziek en gehandicapt geworden. Hierdoor kan ik moeilijk in het openbaar spreken, zoals ook nu. Wel grijp ik elke kans aan om via artikelen in vakbladen en in de populaire pers over seksueel misbruik, huiselijk geweld, lichamelijke en psychische kindermishandeling en alle andere vormen van geheim geweld, te blijven schrijven. Hierbij schuw ik nooit de VSK te noemen als een belangrijke vereniging van lotgenoten. Het spreekt vanzelf dat ik hier onvervaard mee door zal gaan! Dat jullie mij ondanks mijn ziekte toch benoemd hebben als ambassadeur, komt misschien wel mede omdat jullie, beter dan wie dan ook, beseffen dat je het met de 'door het leven opgelopen schade en pijn' moet rooien, dat je hierdoor geen draad minder bent dan wie dan ook, maar juist moedig en sterk bent omdat je ondanks alles toch doorgaat. Ik denk hierbij ook aan de titel van een boek van Wies van Enthoven, een vrouw met de chronische ziekte ME, dat 'Bange Helden' heet. 'BANGE HELDEN': een betiteling die op jullie, en op een andere manier, ook op mij van toepassing is. Een bange held is eigenlijk een grotere held dan een gewone held. Een bange held heeft veel wat haar tegenhoudt om haar tuin onder ogen te zien en de schoffel ter hand te nemen, en toch pleegt zij haar heldendaad. Omdat de dingen niet vanzelf gaan, moet zij creatief zijn en nadenken hoe zij iets moet aanpakken om het voor elkaar te krijgen. Dat is waar de VSK voor staat, en dat is waar ik mezelf voor zie staan met mijn ambassadeurschap.

Dank voor de mooie hanger. Ik voel mij zeer vereerd met dit symbool. Een kwetsbaar bezit dat een belofte inhoudt, een belofte om samen met jullie het geheime geweld voor de openbaarheid zichtbaar te maken. Een moeilijke opdracht, maar voor bange helden is niet gauw iets te moeilijk...!

 Carla Rus