Tienduizenden kampen met ‘long covid’ – neuropsychiater pleit voor mogelijk medicijn

Ondermijnende ‘erfenis’ van verraderlijk coronavirus nader uitgelegd

Tienduizenden kampen met ‘long covid’ – neuropsychiater pleit voor mogelijk medicijn

4 november 2021

Klachten zoals pijn op de borst, verminderd reukvermogen, vermoeidheid, spierpijn, vergeetachtigheid en hoofdpijn.

door Carla Rus, MD, arts-psychotherapeut en oud-neuropsychiater

DEN HAAG – Eén op de acht tot tien mensen die Covid-19 krijgen, heeft na drie maanden nog steeds (ernstige) klachten. Bij sommigen blijft het voortduren tot wel negentien maanden na de infectie. Dat betekent dat er alleen in Nederland al tienduizenden mensen ‘long covid’ hebben.

Klachten houden onder meer in: pijn op de borst, verminderd reukvermogen, vermoeidheid, spierpijn, vergeetachtigheid en hoofdpijn. Deze klachten komen – op pijn in de borst en verminderd reukvermogen na – overeen met de klachten van het ME/CVS (chronisch vermoeidheidssyndroom). Opvallend is dat ook ME/CVS vaak ontstaat na een virusinfectie, zoals na een infectie met het Epstein-Barr virus (ziekte van Pfeiffer).

Multisysteemziekte

Vanaf 2005 deed de Gezondheidsraad onderzoek naar het chronisch vermoeidheidssyndroom. Ook voegde zij resultaten van onderzoek uit heel de wereld samen. Hieruit blijkt dat bij ME/CVS meerdere systemen zijn ontregeld. Hier de voornaamste op een rij en de overeenkomsten met long covid.

  • Het immuunsysteem. Zo is het niveau van bepaalde cytokinen in de hersenen verhoogd, terwijl andere juist verlaagd zijn. Cytokinen zijn boodschappers tussen afweercellen en daarmee ontstekingsbevorderend. Verder reageert het immuunsysteem sterker dan normaal op inspanning en spelen ook autoimmuunreacties een rol.

Ook bij long covid is er sprake van een ontregeling van het immuunsysteem en verhoging van cytokinen. Op het hoogtepunt van de ziekte kan er zelfs sprake zijn van een cytokinestorm.

Ziektemechanismen

Te hoge cytokinegehalten zijn verantwoordelijk voor het ‘ziektegevoel’, voor (ernstige) vermoeidheid en voor cognitieve stoornissen zoals geheugenstoornissen.

  • Bio-energetische dysfunctie waardoor er een vertraagde stofwisseling is in spieren. Dit leidt tot spierpijn en sneller vermoeid zijn. Ook dit is bij beide ziektebeelden het geval.
  • Verstoring van het autonome (onwillekeurige) zenuwstelsel waarbij het sympathische zenuwstelsel overheerst.

Ook bij long covid blijkt klinisch sprake te zijn van een disbalans in het onwillekeurige zenuwstelsel. ZonMw, de Nederlandse organisatie voor gezondheidsonderzoek en zorginnovatie, financiert een studie naar de fysiologische achtergronden bij long covid.

  • Verder is zowel bij een deel van de mensen met ME/CVS als bij (een deel?) van de long covid sprake van een neuro-endocrine ontregeling. Dat wil zeggen: de ‘hypothalamus-hypofyse-bijnier as’ (HPA-as) is gestoord. De hypothalamus is een hersenklier die door de afgifte van een hormoon de hypofyse (ook een hersenklier) stimuleert. Deze geeft op zijn beurt een ander hormoon af, die de bijnieren aanzet tot de productie van cortisol (stresshormoon). Cortisol is overdag broodnodig om onze activiteiten te kunnen verrichten. Als de productie te laag is, zijn we doodmoe.

Medicijn

Omdat een SSRI (selectieve serotonine heropname remmer; een derde generatie antidepressivum) de HPA-as stimuleert, ben ik vanaf eind jaren ’80 mijn chronisch vermoeidheidspatiënten een SSRI gaan voorschrijven. Bij een deel van hen (ongeveer een derde tot de helft) hielp dit middel goed tegen ernstige vermoeidheid. Bovendien hielp het ook tegen een eventuele depressie. Want maanden tot jaren achtereen zo moe zijn dat je je leven hiernaar in moeten richten, is geen pretje. Daar kun je goed de moed van verliezen.

Omdat bij long-covid de HPA-as ook gestoord is, raadde ik het een aantal mensen in mijn omgeving aan. Bij allen had dit een positief effect. Daarom schreef ik in december 2020 een ingezonden brief in de NRC hierover. Sindsdien hebben ongeveer 40 mensen mij laten weten dat ze er (zeer) door opgeknapt zijn. Ik weet natuurlijk niet hoeveel mensen het geprobeerd hebben. Ook weet ik niet hoeveel mensen er geen baat bij hebben gehad. Het is dus slechts een kleine steekproef, maar toch…

Fluoxetine en fluvoxamine

Ik verwijs hierbij ook naar onderzoek dat recent door wetenschappers in de VS en Brazilië is gedaan, waaruit blijkt dat fluoxetine en fluvoxamine (ook SSRI’s) de ziekteduur bij Covid-19 met een derde verminderen.

Ik schrijf dit stuk op Meerovermedisch.nl om meerdere redenen:

  • Nog meer mensen attent maken op een SSRI als mogelijk middel tegen long covid. Elke huisarts, revalidatiearts, longarts etc. kan het uitschrijven. Te denken valt bijvoorbeeld aan citalopram, venlafaxine of fluoxetine of fluvoxamine. Opbouwen zoals bij een depressie. Het middel gaat na ongeveer drie weken werken’. Herwonnen energie niet gelijk weggeven maar activiteiten rustig opbouwen. Eventueel met behulp van een fysiotherapeut. Het middel zeker een jaar gebruiken en als het goed blijft gaan, zeer langzaam weer afbouwen. Als er een terugval is, nog een half jaar gebruiken (eventueel met een lagere dosis). Dit kan nog een aantal keren herhaald worden. De hersenen moeten als het ware gereset worden.
  • Om onderzoekers te stimuleren een dubbel blind onderzoek te gaan doen naar een SSRI bij long covid. Eventueel in samenwerking met een academische ziekenhuis en hopelijk gesubsidieerd door ZonMW, die een dergelijk studie wel een goed plan vindt.
  • Zie ook: https://www.sepsis-en-daarna.nl/kan-ssri-remmer-helpen-bij-long-covid-klachten-en-ernstige-klachten-na-sepsis-interview-met-carla-rus-oud-neuropsychiater/